35 - O INCORRUPTÍBEL

-Os xacobinos puideron triunfar porque usaron como carne de canón para facer o traballo máis sucio - contaba Gaspare aos Sitge-, ás turbas de sans-culottes, moi soliviantadas no medio dunha situación de acuciante crise económica e altos impostos sobre o básico, onde as mulleres azuzaban aos seus compañeiros e familiares a intentar acabar á desesperada coas causas daquela insoportábel carestía da vida, que continuaba, a pesar de tódolos cambios legais e de tódolos levantamentos populares. Elas ben sabían o que custaba o pan e as dificultades para tirar adiante ás súas familias.

Noutros medios máis acomodados, é dicir, no seo da alta burguesía, as mulleres desta clase preocupáronse máis por reivindicacións de tipo político e ideolóxico.-

-Por fin vainos vostede a falar das mulleres destacadas da Revolución.- Celebrou Sofía.

Masetti non podía contarlle que, o que sabía delas, chegoulle pola boca da súa prostituta favorita de Marsella, pero explicoullo coma se informárase léndoo en xornais e libros.

Naquel sinistro tempo do Terror, Gaspare Masetti deitábase dúas ou tres veces á semana con Brigitte Dumas, que fora unha burguesa culta, pero que agora, coa súa familia descabezada e arruinada pola Revolución, non tiña máis remedio que exercer a prostitución para sobrevivir, como tantas. Gaspare excitábase moitísimo conversando con Brigitte sobre as reivindicacións de dereitos das mulleres, entanto ela satisfacía, en troca do seu diñeiro, todos os seus requerimentos eróticos.

Ela contáballe, mentres traballaba o seu pracer, como as mulleres atoparon algúns aliados en destacados filósofos dedicados á política, tales como o brillante Nicolás de Condorcet quen, entre outras reivindicacións liberais, loitou para que fosen consideradas cidadás.

Pero nada conseguiu. Os revolucionarios franceses estaban dispostos a agradecer os servizos prestados á causa protagonizados polas mulleres, e aduláronas e as manipularon para estender o seu resentimento, o seu medo e a súa ira, de maneira que servise para axudarlles a trepar ao poder totalitario, pero outra cousa moi distinta era que recoñecesen, despois, os seus dereitos políticos. O sabio Condorcet tivo que esconderse cando caeron os girondinos, por causa de que criticara a nova constitución proposta polos xacobinos en 1793, polo que lle acusaron de traidor. Foi descuberto, detivérono e morreu no cárcere, seguramente envenenado.

-Olympe de Gouges- contaba Gaspare para Sofía, sen citar a fonte, o que lle relatara no seu leito de Marsella a súa erótica Sherezade-, prolífica escritora, bela dama burguesa das que brillaban pola súa intelixencia nos salóns ilustrados da monarquía, escribiu e representou unha obra de teatro e logo un libro, apoiando a abolición da escravitude dos negros nas colonias francesas, a pesar de recibir toda clase de ataques e coaccións do grupo de altoburgueses que se enriqueceu coa escravitude, e que seguiu sendo ben influinte logo da Revolución. Os principais dirixentes girondinos tamén eran abolicionistas e apreciábana moito.

Tras aquelas primeiras loitas sociais, que non conseguiron calala, Olympe ousara redactar, en 1791, dous anos logo de iniciada a Revolución, a "Declaración dos Dereitos da Muller e da Cidadá", en resposta á Declaración de Dereitos do Home e do Cidadán, reivindicando a igualdade de dereitos entre o home e a muller.-

A Sofía brillábanlle os ollos de orgullo e pracer, escoitando aquilo. Masetti continuou deleitándoa:

-Algunhas mulleres liberais influintes ata chegaron a fundar clubs políticos, como a Sociedade de Mulleres Militantes Republicanas Revolucionarias, para apoiar avances legais. A gran lei de setembro de 1792 fora vanguardista nese sentido; versaba sobre o estado civil e o divorcio por incompatibilidade de carácter, por consentimento mutuo ou por motivos claros que o xustificasen. O matrimonio xa non era máis un final en si mesmo. Aparecía xusto como un medio de acceder á felicidade individual e, se xa non conseguía ser factor de felicidade, perdía o seu sentido e podía ser anulado.-

-Enorme avance, desde logo.- Apreciou Sofía. -Nós, por aquí, nin podemos pensar niso.-

-As mulleres eran, a partir de agora -seguiu el-, libres de casarse ou non, e de desposar a quen desexasen. Aquelas leis libertarias sobre o estado civil e o divorcio trataban en igualdade a ambos esposos. A muller casada era librada así da tutela obrigada do seu marido.-


Porén, tras aquela abertura liberal do primeiro goberno girondino, veu o golpe de estado xacobino, e a Comuna Insurrecta de París impuxo unha Segunda Convención totalitaria, para que acabase drásticamente coa cuestión centralismo/federalismo dos liberais, dado que o problema actual que lles parecía máis candente viraba ao redor da moi conflictiva situación sociopolítica e militar, ante as cales, dicían, non podíanse tolerar separatismos rexionais nin disensión algunha contra o poder unificado.

Nese momento, todas aquelas tensións xuntas configuraron unha inmensa tempestade. Os sans-culottes ocuparon a Convención e demandaron o arresto de cantos aínda fosen sospeitosos de ser opositores á revolución e á creación dun novo exército revolucionario. A Convención adoptou a Lei de Sospeitosos, que permitía masivas detencións, pola soa sospeita de alguén ser un inimigo da Revolución. A presunción de inocencia acabouse, o tribunal revolucionario volveuse unha farsa dirixida por asasinos fanatizados, que usaban de forma sistemática o medo da poboación para mandar sen disidencias. O Terror imperou.


Durante ese tempo, no que o máis prudente era nin saír á rúa, Masetti gastou moito diñeiro seu para que Brigitte viñese á fábrica de aguardentes con máis frecuencia que o gozoso día en que Massena pagaba. Parecía que o medo á morte facía aumentar o desexo de refuxiarse dentro do corpo doutro, e o ansia do relax sensual que axudaba a deixar de pensar.

En canto ela chegaba, Gaspare facíaa probar os últimos licores que creara para excitala e soltarlle a imaxinación, e tiraba do tema da loita das mulleres desde o momento en que comezaba a espila. Adoraba penetrar nela cando máis chea estaba de fervor revolucionario e non a deixaba, nese momento, que parase de falar de historia e política, entanto ambos ofegaban e gemían.

O seu orgasmo máis memorábel coincidiu cando a bela estaba recordando con entusiasmo como a loita organizada das mulleres había ter os seus mellores froitos no verán de 1793, cando a maioría girondina daquel tempo propuxo a igualdade política nas seccións, asembleas e sociedades populares. No proxecto liberal de código civil daquel ano, a nai ía conseguir a mesma autoridade parental que o pai.

Gaspare entregara con entusiasmo en convulsións toda a súa "autoridade parental" á súa amante mercenaria, felicitándoa por recibila tan ben, antes de derramarse nela.

- ...Porén, os girondinos caeron, e as súas avanzadas propostas de lei encarpetáronse. Na vóráxine revolucionaria, e crendo que vivían aínda no medio dunha democracia de libre expresión- seguía contándolle Brigitte, mentres limpaba o seu corpo tralo pracer -, Olympe de Gouges enfrontouse dialécticamente á Robespierre, defendendo aos girondinos encarcerados e avisando do risco dunha ditadura. O que levoulla a ser acusada de intrigas sediciosas en favor dos liberais caídos. Foi xulgada pola Inquisición Ideolóxica Totalitaria contra a que avisara, condenada a morte e guillotinada.-

Entanto que Brigitte relataba aquilo, Gaspare imaxinábase a Olimpia de Gouges, muller culta e fina como ela, e coraxosa, espida e despeiteada como ela, tombada na táboa da guillotina. Aquela imaxinación pareceulle tan morbosa que tivo que expulsala da súa mente, para non sentirse un monstro.

-"Cousas da líbido, hai unha relación escura e estreita nela, entre a vida e a morte".- Díxose, para desculparse,-"Talvez en épocas moi primitivas do bo salvaxe, o macho, ademais de perseguir e gozar á femia, tiña gana de comela".-

-Cando a ditadura xacobina imperou, desde finais de setembro de 1793 -seguía contando Brigitte, entanto comezaba a vestirse a súa roupa interior-, prohibíronse os clubs femininos. A muller debía regresar ao fogar e deixar a praza pública, os salóns onde se discutía de política e os lugares onde se tomaban oficialmente as decisións políticas. Eu participaba nun deles e tiña unha verdadeira vocación de loitadora social, igual que o meu marido, un liberal dos máis auténticos. Pero os xacobinos detivérono, fixéronlle unha farsa de xuízo e o guillotinaron, e tamén nos arrebataron despois canto posuïamos.-

Trala eliminación de girondinos, hebertistas e dantonistas, o Comité de Salvación Pública, no que o inquisidor máis prominente era o xacobino Maximilien Robespierre, afianzou a súa ditadura e pareceu que a unidade do goberno revolucionario quedaba salvagardada baixo o seu mando total.

Pero pronto produciuse unha profunda división entre os séus secuaces, por causa da "Celebración da festa do Ser Supremo" do 20 de pradial (8 de xuño 1794) promovida por Robespierre, que debeu pensar que ningún sistema podíase lexitimar se non baseábase en algo máis que na soberbia humana. Aquela nova mascarada, logo da da entronización da Deusa Razón por medio dunha actriz no altar de Notre Dáme, supoñía atraer a crítica feroz e a animadversión política do movemento radical ateo, defendido polos "ultrarevolucionarios".

Brigitte, que fora moi parisina e que aínda tiña moitos contactos alí, contara a Gaspare, coa súa creatividade sensualmente teatreira, como desenvolveuse a "Celebración da festa do Ser Supremo" en París, ante as masas, gastándose o diñeiro extraído aos sufridos contribuintes nunha tremenda montaxe realizada por grandes artistas, que recrearon o ámbito cósmico e simbólico do Único Ser Informe que o É Todo, por ser a Orixe formador de todas as formas da Vida.

O pobo non tiña suficiente pan, como acontecía desde ben antes da toma da Bastilla, porén, circo, ben custoso, non lle faltaba para manterse entretido e sen pensar, cousa moi perigosa, porque cando o pobo pensa, pode derribar gobernos. Para mantelo entretido foi que se crearon as relixións tradicionais e as súas espectaculares liturxias e autos de fe, como excelentes cortinas de fume para glorificar aos monarcas e para ocultar os seus manexos na sombra e os escándalos dos validos e os políticos corruptos.

A Revolución era contracultural e quería apagar e substituír toda a memoria histórica das tradicións do Antigo Réxime, así que tiña que inventar unha nova cultura cívica unificadora e ata unha nova relixión que fose a Relixión do Estado, na que o Xefe do Estado e do goberno case aparecese como un enviado providencial de Deus, ata confundirse con Deus mesmo, tal como fixeran os césares romanos e o seu senado de aduladores, xa que a antiga Roma inspiraba o estilo republicano.

Na celebración, Robespierre, como presidente da Convención, marchou só na cabeza do desfile, vestido cunha toga, coma se fose o sumo sacerdote e profeta do novo deus inventado. "O Incorruptíbel", como lle gustaba que os seus palmeiros chamáseno, modelo vivo da virtude cívica e republicana, quería mostrarse como a encarnación mesiánica da supremacía moral dos progresistas.

Repugnante. A festa do Ser Supremo encolerizou aos superviventes dos antigos hebertistas da extrema esquerda, primeiro usados polos xacobinos para facer o traballo máis sucio, e logo guillotinados nas súas lideranzas. As bases resentidas considerárono un claro síntoma de regresión á antiga orde, clericalismo fariseo de nova orde incluída, con estética romana.

A división afondou por causa da Lei do 22 de Pradial, que simplificaba aínda máis os procedementos xudiciais do Terror, porque os membros do Comité de Seguridade Xeral, que era o órgano inquisitorial que ocupábase das detencións, nin sequera foron consultados. Os totalitarios, que xa facía tempo que acabaran coa división de poderes propia da democracia real, querían agora dominar de forma absoluta a policía.


O período chamado "O Terror", que empezara o 17 de setembro de 1793, cando a Convención votou a favor de drásticas medidas para reprimir as actividades contrarrevolucionarias, duraría ata a primavera do ano seguinte. Tan só no mes anterior ao seu final, houbo mil trescentas execucións, pero a maior parte delas foron precisamente dos propios xacobinos en competencia entre si, e os seus seguidores. Os políticos revolucionarios izquierdistas devorábanse polo poder.

-"O terror non é máis que a xustiza rápida, severa e inflexíbel"-, dicía Robespierre para xustificar a necesidade de tanto sangue.

Os xornais convertéronse en puros panfletos exaltados e só contaban o que os seus donos permitían contar, segundo a quen servisen, pero Tomasso Conti, o afillado de Massena, sempre moi ben informado e bastante imparcial, contou que sitiárase Lyon por un exército revolucionario cinco veces maior que o contrarrevolucionario, e logo bombardeóuse intensamente. Tomasso oíra que o mariscal vencedor, o famoso François Christophe Kellermann, negouse a cumprir a orde de arrasar a segunda cidade de Francia, polo atrevemento de rebelarse, aínda que si desmaltelaron as súas murallas.



Tomasso Conti chegara á fábrica con bos viños para celebrar xuntos que os xornais honraban a primeira vitoria persoal do séu padriño Andrea en Saorgio, en agosto de 1794, un enfrontamento de pouca transcendencia estratéxica, pero que foi unha das poucas batallas gañadas polas tropas francesas desde dous anos antes. El afrancesara o seu nome e agora coñecíaselle como André Masséna.

En metade do verán, Gaspare tivo a alegría de ler a noticia do primeiro éxito importante do seu patrón e heroe, conseguido na Batalla de Lonato, contra os exércitos austríacos de Peter Quasdanovich.

CONTINÚA MAÑÁ

34 - O TERROR

Cada fin de tarde do verán que acudía á casa e o patio dos Sitge, Gaspare, e o mesmo o señor Quinteiro despois, levaban unha botella de bo viño e algúns alimentos preparados, para enriquecer a mesa de todos, seguindo o bo costume español. A todo o grupo encantáballe contar e escoitar boas historias en gustosa compañía, e as mellores, as da Historia mesma.

En canto a Sofía, escoitaba atentamente a Gaspare, pero con frecuencia, discrepaba da súa decepción pola Revolución. Ela tiña claro que o Vello Réxime monárquico español mantiña ao país no pasado, e non vía outro xeito de construír unha nova sociedade, máis xusta, máis solidaria e fraterna, que darlle a volta por completo á tortilla cunha boa revolución, custase o que custase.

Cando o Terror desatouse en París e, desde alí, estendeuse a todo o país e chegou a Marsella, Gaspare aínda se sentía un estranxeiro desorientado ante o que acontecía en Francia, onde nin sequera dominaba aínda o idioma, e non atrevíase a opinar ante descoñecidos, nin sequera a deixarse ver demasiado, e menos neste momento, en que todo estaba tan polarizado no Sur, onde aínda quedaban moitos realistas furibundos. Sorte que vivía nun arrabal afastado, poucos o coñecían e ninguén tiña contas que axustar con el, o que deu motivo a moitas denuncias e delacións.

A maior parte do tempo, permaneceu traballando na fábrica e atento a máis noticias, pero esperanzado, querendo asistir, cando as tensións por fin equilibrásense, a un inevitábel amencer de harmonía en paz, xustiza e fraternidade en toda Europa. Vía claro que o mundo estaba cambiando aceleradamente e confiaba no triunfo final da razón.


Isto non podía contarllo aos Sitge nin a ninguén, pero o seu patrón e protector, Massena, seguía mantendo concerto con outra madame, que lles enviaba as súas mozas aos seus aloxamentos na mesma fabrica durante unha hora, en metade da semana, para que os aguardenteiros non corresen o risco de envolverse nun tumulto nun lugar público.

Logo de coñecer a varias profesionais, Gaspare sempre solicitaba á mesma, Brigitte, para el unha verdadeira Sherezade, porque tiña o supremo encanto de contarlle, con linguaxe de burguesa culta, o desenvolvemento da revolución, entanto que deixábase facer por el cantos caprichos eróticos se lle antoxaran.

Aquela muller, dotada da máis exquisita das belezas para el, a de ser intelixente e interesante, volvéuselle unha verdadeira adicción ben cara, porque, por moito que intentou conquistala, ela só daba o mellor de si cando el aumentaba no acto as súas propinas. E nunca quedábase máis aló da hora contratada.

-Ante a indignación do mundo polo rexicidio, que foi seguido polo guillotinamiento da Raíña María Antonieta de Austria, nove meses despois do asasinato do seu marido -contaba ela, entanto que  Gaspare xogaba co seu corpo, ou ela co seu-, a Convención obrigou a millóns de franceses a marchar a defender a Revolución contra as monarquías absolutistas estranxeiras...-

Masetti non podía crer que Brigitte puidese seguir falando de política mentres o excitaba coas súas mans ou frotando contra as súas partes íntimas o seu sexo co maior coñecemento e habilidade. Aquilo volvíao tolo.

-... E contra as insurreccións internas das rexións máis católicas de Francia -seguía ela sen deixar de darlle pracer- tales como o levantamento da Vendée, no litoral Oeste, que iniciouse como unha oposición dun pobo moi cristián contra o reclutamento militar forzoso de trescentos mil campesiños, iniciado en febreiro-marzo de 1793, por unha república anticlerical que asasinaba a todo cura refractario ou a quen os escondían. A represión da Vendée foi un verdadeiro xenocidio planeado.

-"Camaradas, entramos no país insurrecto. Douvos a orde de entregar ás chamas todo o que sexa susceptible de ser queimado e pasar ao fío da baioneta todo habitante que atopedes ao voso paso. Sei que pode haber patriotas afectos á Revolución neste país; é igual, debemos sacrificalo todo".-

Brigitte aseguraba, moi convincente, espida e dacabalo sobre o ventre de Gaspare, que esta fora a arenga do xeneral Grignon ao penetrar na Vendée, perfectamente apoiadas as súas ordes pola Convención, tal como foino o comportamento do resto de carniceiros uniformados de azul, aos que mandou arrasar canto puidesen. Un quinto da súa poboación, muitísimas mulleres e nenos á mantenta incluídos, foron asasinados entre entre 1793 e 1796, dos xeitos máis atroces, para que o terror suscitado servise de escarmento a outras rexións apegadas ás súas tradicións.



Masetti seguía relatando no patio da familia Sitge a evolución do proceso revolucionario galo, tal como el coñeceuno desde Marsella. Últimamente, sumouse ao grupo o señor Xosué Quinteiro, tamén interesado polo tema.

-A decapitación da raíña María Antonieta e todas aquelas masacres bárbaras -contaba- baixaron completamente o listón da apreciación dos franceses ante o resto do mundo, e xerou novos ataques contra Francia por parte de varias potencias absolutistas. Houbo que recrutar e mandar aos mozos a matar ou morrer nas fronteiras, aínda que moitos deles non comulgasen co sistema. Iso seguiu provocando numerosas sublevacións contrarrevolucionarias no interior do país.

Os girondinos, que porfiaban no seu federalismo, tamén intentaron deter aos radicais centralistas máis esaxerados, como Marat e Hébert. Non querían para nada que se instaurase un Tribunal Revolucionario, que levaría sen dúbida a un totalitarismo violento, e iso fixo que os montañeses quixesen acabar definitivamente con eles. "Cada Estado, unha única nación política", dicían. Tódalas antigas naciónss étnicas eran restos do Antigo Réxime e deberían ser anuladas, absorbidas e uniformizadas na nova nación política, unha creación orixinal da Revolución.

Entre o 31 de maio e 2 de xuño de 1793, a  esquerda da Convención Nacional, coñecida como "A Montaña" integrada por unha fronte popular de xacobinos e cordeliers- fíxose co poder. Para facer fronte á invasión de Francia pola Primeira Coalición Absolutista e ao estallido de rebelións contrarrevolucionarias no interior do país, federalistas do Sur ou católicos da Vendée ou da Bretaña- puxeron o "Terror á orde do día", proclamando que o goberno sería radicalmente revolucionario ata a paz, encabezado polo Comité de Salvación Pública, xunto co Comité de Seguridade Xeral.

A Primeira Convención finalizou así co aniquilamiento do grupo de dirixentes girondinos en outubro de 1793. Precisamente os xacobinos substituíronos no poder por causa da guerra exterior e o agravamiento das presións internas contrarrevolucionarias, xustificando o seu golpe de estado e ditadura co pretexto de que era absolutamente necesario unificar e concentrar todos os poderes, para conseguir armar ás tropas internas e externas, abastecelas e abastecer a París. Pola contra, se tolerábase calquera variedade de opinións ou disidencia, todo diluiríase nun caos. Ademais demandaron impoñer maiores impostos de guerra aos segmentos sociais da burguesía que posuían niveis de riqueza superiores.

A maioría dos girondinos eran deputados provinciales ben podentes, a quen o peor que se lles podía tocar era o seu peto. Quen puideron e atrevéronse, lanzáronse á loita entre a tiránica capital e as rexións históricas que demandan unha maior autonomía.

Entretanto, en París, fortalecida polo apoio armado de moitas seccións municipais, a Comuna Municipal organizou os motíns do 31 de maio e do 2 de xuño de 1793. A Convención, sitiada polos insurrectos e a Garda Nacional, foi forzada a votar polo arresto de vinte e nove deputados girondinos e dous ministros.

Algúns conseguiron evadirse e axudar a desencadear na periferia a resistencia contra a ditadura centralizadora da capital. A partir de xuño de 1793, produciuse unha verdadeira secesión, que provocou a revolta das provincias en defensa do federalismo. Pero aquela rebelión foi sufocada rápidamente, e moitos dos seus dirixentes preferiron suicidarse a deixarse apresar.

Os montañeses apoderáronse do control do Comité de Salvación Pública, que é o mesmo que dicir do órgano inquisitorial-ideolóxico de xustiza expeditiva e totalmente parcial. Os ventiún líderes girondinos foron condenados e guillotinados.

O ultramontañés Marat, que se facía chamar "O Amigo do Pobo" fora asasinado na súa casa por unha valerosa muller, Charlotte Corday, que inmolóuse para vingar aos girondinos decapitados. Aquel miserábel criminal, aquel acusador inmisericorde responsable das masacres de indefensos encarcerados e do guillotinamento das numerosas listas de persoas que sinalaba cada día no seu xornal panfletario como inimigos da nova orde a ser exterminados, foi convertido pola propaganda da Revolución nun mártir das masas populares, algo moi semellante a converter ao diabo en Xesucristo.

Trala caída dos girondinos, Robespierre decidiu que a necesaria unidade do goberno só podía manterse eliminando tanto aos líderes dos radicais esaxerados, como Hébert, autores da Lei de Sospeitosos e promotores da ditadura da Comuna Municipal, que eran a extrema esquerda dos xacobinos, como aos «indulxentes», incluído o popular Danton, que estaban á súa dereita. Tras ser sometidos a xuízo por un Tribunal totalmente dominado por el, Robespierre destruíu, primeiro, a reputación daqueles revolucionarios, e despois fíxoos asasinar na guillotina en marzo e abril do 94.


CONTINÚA MAÑÁ.

33 - A REPÚBLICA

 -A batalla de Valmy contra as tropas monárquicas do Sacro Imperio Romano-Xermánico salvou á Revolución. O que gritouse en Valmy por primeira vez foi "¡Viva a Nación!", en lugar de "¡Viva o Rei!" -Contaba Maseti aos Sitge aquela tarde. -Ao día seguinte, o 21 de setembro de 1792, en París, a Convención Nacional destituíu a Luís XVI como rei propietario de Francia. A monarquía foi abolida e proclamada, no seu lugar, a Primeira República francesa.-

-Que significan para vostede eses termos? -Preguntou Sofía- República, Nación? Pódenolos explicar mellor, Gaspar?-

-Vouno a intentar -respondeu el-, porque non é tan fácil, sobre todo o de nación. Comezaremos por el:

Normalmente, o termo nación, define ao conxunto de individuos que recoñecen que comparten vínculos de identidade colectivos e básicos. Cada un de nós ten unha nación que engloba varias menores, como ten unha identidade principal que engloba a varias identidades secundarias.

Vostedes, por exemplo, son de orixe catalá por parte de pai e galegos por parte de nai, entenden a lingua catalá e a galega, pero o que comparten como vínculos colectivos e básicos é que todos son españois, viviron xuntos unha longa historia común e atópanse organizados socialmente nun estado oficial común que hoxe se chama Reino de España, aínda que o territorio deste estado esténdase por Europa, as Indias, as Filipinas e moitas outras terras. 

Un estado é unha unidade política que ten soberanía fronte a outros estados. Un estado forte capaz de ter soberanía sobre muitas nacións étnicas diferentes sen estado nin soberania propios é un imperio, un imperio estende unha língua, un modelo de civilización e una cultura propia, como un modelo universal diferenzado.

Pode haber unha confederación ou federación de estados, como a que constituiron os norteamericanos, mais os estados compoñentes ceden a súa soberanía a un só goberno conxunto. A demagoxia da Revolución Francesa estableceu que o pobo é soberano, mais só o goberno da república ten verdadeira soberanía, isto é, independencia e poder coactivo, fronte ao exterior, o estranxeiro, e fronte ao interior, aos súbditos do poder, agora chamados cidadáns. Florituras na fachada.

Un imperio pode ter unha soberanía monárquica, como a Monarquía Hispánica, ou republicana, como Roma antes dos césares. Ou unha soberanía exercida polo guía supremo de unha relixión, como a dos califas musulmáns, ou como a que pretenderon os Papas, mais nunca conseguiron.

Por iso é que falan vostedes en castelán e recorren á cultura universal española para entenderse entre vostedes, entre os españois das Indias, como a esposa do señor Quinteiro, comigo e coa maioría da súa comunidade, aínda que recorran ao galego, cando van comprar ao mercado, ou aínda que o señor Sitge regrese ao catalán, cando se atopa con outro fomentador que tamén veu a Vigo desde Cataluña.

Hai varios tipos de nación con distintas gradacións, pois non é o mesmo nación étnica que nación política. Dentro das súas identidades, tal como séntenas, vostedes pódense sentir españois e cataláns, e galegos e, antes, hispanorromanos ou celtíberos ou como sexa que se chamaran os seus antepasados anteriores. Todas esas etnias conforman o acúmulo variado da súa nación étnica.-

-Eu nacín e críeme en Vigo e séntome máis galega que catalá ou española e, moito menos, castelá -dixo Sofía-, aínda que use o castelán para entenderme amplamente, como podería usar o latín ou o francés, se soubese falalos... ou aprendería italiano, se fose a vivir a Italia, tal como vostede aprendeu español.-

-Amiga Sofía- respondeu Gaspare co seu mellor sorriso- Non existe nación política sen estado que a comande e sen soberanía frente a outras nacións políticas. Non existe unha nación de nacións, ainda que pode haber unha nación política que englobe muitas nacións étnicas unificadas nela. Non existe un estado de estados porque só un pode ter a soberanía, ainda que os seus compoñentes desfruten de certa autonomía descentralizada dentro dela. 

O que vostede sente como identidade nacional é a da súa nación étnica, pero no mundo material no que todos nos relacionamos con todos, o que ten gradación maior non é a identidade sentimental, senón a oficial. Isto é, a súa nación política.

Quero dicir que, se os soldados profesionais da nación política británica houbesen desembarcado en Vigo e viñesen saquear a súa casa (grazas a Deus que non o fixeron), vostede non salvaría os seus bens poñéndose ante a porta e gritándolles que non se sente española senón galega, e que non está en guerra contra o Reino de Gran Bretaña. Eles poden non ser ingleses, poden ser escoceses, ou galeses ou irlandeses no seu sentimento étnico, poden sentir o que queiran, pero van tratala pola súa nación política oficial, é dicir como española, e non polo que vostede séntase. E España é a súa inimiga agora mesmo e, ao inimigo, nin auga.-

Masetti percibiu que Sofía fora emocionalmente impactada e que el pasárase co seu duro exemplo. "Non se pode falar así ás mulleres" -proclamou a voz da súa conciencia desde moi dentro de si.- Como arranxalo? Levantouse de súpeto, foi ata o fondo do patio, arrincou tres margaritas douradas e tróuxollas ao obxecto do seu amor.

-Querida Sofía -dixo inclinándose e tendéndolle as flores entanto poñía a outra man sobre o seu corazón- Suplícolle que me perdoe polo exemplo desgrazado que se me ocorreu para explicarme. Prometo ser máis coidadoso no que pense e diga ante vostede, de agora en diante.-

Ela aceptoullas, e todos os seus familiares se distenderon.

-Grazas, cabaleiro -dixo-. Non necesita desculparse para nada. Fíxome entender perfectamente o que é nación sentimental e nación política. Por favor, volte a sentarse e séntase a gusto.-

Sentouse e a señora Sitge encheulle o vaso de novo. Telmo preguntou entón:

- Moi ben, podemos continuar?... Como se define o que é República?-

-A nación política ten que ver co que é oficialmente o estado específico ao que pertences- Respondeu Gaspare, logo de tomar un sorbo de viño- Monarquía ou República son dúas das formas de goberno que poden dirixir un estado.

As dúas organizacións son piramidais. Nas dúas, a base da pirámide está conformada pola maioría do pobo, coas súas distintas identidades étnicas, rexionais, linguísticas, localmente históricas... Nas dúas, o alto da pirámide está ocupado pola clase dirixente, que unifica todas as etnias locais nunha soa e ampla identidade oficial cara ao resto do mundo, a da nación política.

Na Monarquía, quen dirixe a nación política é o rei, pola graza de Deus e porque o seu pai e o seu avó eran reis do mesmo estado tamén, axudado polos ministros que o propio rei vai escollendo.

Na República, polo contrario, quen dirixe, pola graza dos homes do pobo que teñen dereito a voto, son os ministros que os votantes escolleron. E non poden transmitir o seu poder aos seus fillos, como pode un rei. Gobernarán durante catro ou, como moito, oito anos, e logo terán que ceder o poder a outros ministros que os votantes do pobo elixan.

Quen ten a graza de elixir á cúpula dirixente, ten a soberanía sobre a nación política. Na Monarquía, o soberano é o rei, na República, asegúrase que o soberano é o pobo, que goberna por medio dos seus representantes elixidos. Aínda que a realidade, tal como eu vina funcionando en Francia, é que só a parte do pobo que ten dereito a voto, a que paga impostos polas súas propiedades, é a soberana. E que, unha vez colocados na cúpula dirixente, a maioría dos representantes que os votantes elixiron, fará o posíbel por atopar a forma de apoltronarse no poder e por conseguir manterse nel durante o máximo tempo posíbel, igual que o rei.

Miren vostedes, por exemplo, a Napoleón Bonaparte. Na teoría, é o Primeiro Cónsul ou presidente executivo da actual República Francesa. Na práctica, xa se converteu nun dictador vitalicio e non deixará aos votantes elixir a outro. Aposto que acabará converténdose en rei e querendo pasarlle a coroa aos seus fillos.-

-Napoleón Bonaparte nunca faría iso, que nada ten que ver con el, Gaspar- dixo Sofía con convencimiento-, el é un verdadeiro revolucionario e un home moderno, xamais volvería a un antigo réxime monárquico, como o que agora seguimos padecendo en España.-

-Oxalá que teña vostede razón, Sofía.- dixo Masetti, percibindo que era imposíbel discutir sentimentos sen un indesexábel enfrontamento. Polo que fixo unha finta e regresou a contar a historia:

-En fin, trala batalla de Valmy, a propaganda republicana repetiu ao infinito que aquela batalla foi a primeira vitoria do pobo francés soberano contra o vello poder absolutista, representado pola frase "O Estado son eu", que dixera o Rei Sol. A propaganda republicana divulgou, con bombo e pratos, que a vitoria debeuse ao empoderamento de soldados que, por primeira vez, sentíanse cidadáns donos da súa nación política e do seu estado, en lugar de súbditos dun rei que se dicía o único dono, como o eran os prusianos ou os austríacos.

Poucos días antes da batalla, en París, o axitador Marat divulgou a acusación de que os «contrarrevolucionarios» (que se achaban encarcelados) estaban dispostos a urdir unha conspiración, e que eran cómplices e, portanto, culpables, das ameazas proferidas por Brunswick. Os sans-culottes esixiron unha xustiza implacábel e inmediata.

Cara ás dúas da tarde do 2 de setembro de 1792, unha multitude atopouse cun grupo de prisioneiros que ían ser trasladados a un cárcere, e inmediatamente abalanzouse sobre eles, matándoos a todos.

A continuación, as turbas foron invadindo dúas prisións de Paríss, executando sistemáticamente a todos os reclusoos, sen distinguir entre prisioneiros políticos, xa nobres, sacerdotes refractarios e antigos gardas suizos, ou delincuentes comúns.

Ata o día 6 foron asaltadas o resto de prisións da capital, inclusive unha que acollía a menores, que tamén foron mortos. Durante eses cinco tráxicos días de setembro, turbas anónimas asasinaron entre mil e mil catrocentas persoas, a metade da poboación reclusa da capital.

Marat publicou no seu xornal unha nova circular na que xustificábanse, sen ningún pudor, as masacres de toda aquela xente indefensa. Máis tarde desatáronse as protestas dos seus familiares e moitos outros cidadáns, por todo aquel salvaxismo incivilizado, realizado sen control algún por parte do goberno. Pero o acontecido era apenas a primeira salpicadura da catarata de sangue que se desbordou a continuación.

Catro meses e medio despois, chegounos a Marsella, como unha explosión abafadora, a noticia de que os revolucionarios parisinos, aínda gobernando os Girondinos, por maioría simple de votos na Convención Nacional, xulgaron, condenaron, transportaron entre tambores ao rei a unha praza pública e cortaron a súa cabeza ante as masas o día 21 de xaneiro de 1793.-

-¡Virxe Santa! E que sentiu vostede?- Preguntou a señora Sitge santiguándose.

-A min, entón, señora, aquilo pareceume, sobre todo, excesivo, demasiado brutal e innecesario, pero pensei, como moita xente progresista pensaba por entón, que talvez era necesario que morrese de todo o mundo vello, polo menos nos seus símbolos, para que puidese nacer un novo e mellor no seu lugar.

O Papa repudiou aquel acto desde Roma e celebrou exequias para o rei, o que desagradou tanto ao goberno de Francia que, como represalia, executou públicamente a dous bispos e a máis de douscentos eclesiásticos refractarios.

Morto o rei, xa non se podía pensar máis en monarquía constitucional. Os tolos que se atrevían a mencionala, e ata os moderados e os indecisos, pasaron a ser vistos como indesexables, e, finalmente, obrigados a calarse e desaparecer. A República volveuse incuestionábel.-



CONTINÚA MAÑÁ

32 - CHEGADA DE MASETTI Á FRANCIA

 -...Pero, pouco máis tarde, tal como Massena prometera -contaba Masetti-, un grupo de contrabandistas, comandados por Tomasso Conti, o afillado e principal asistente seu en Antibes e Marsella, a quen eu xa coñecía ben, viñeron avisarme que tiña que saír de alí na mesma véspera de Noiteboa, con toda a miña produción e os meus aprendices máis útiles. Para iso, trouxeron varios carros e baleiraron por completo a fábrica.

Aquela noite embarcaron nunha goleta, nunha praia solitaria, todos os aguardentes e licores, todos os utensilios de destilación, ferramentas e mobles, o meu carro e os meus cabalos, a min mesmo e aos meus dous axudantes máis adiantados. Tamén a un grupo de familiares e clientes de Massena e ás súas pertencias, que eran moitas, porque as adegas e a cuberta do barco enchéronse por completo de vultos.

Desembarcáronos a todos a noite seguinte en Francia, na praia dunha profunda cala, escondida entre cabos montañosos, onde estábannos esperando varios outros carros.



Aos dous días, o almacén e a fábrica xa estaban montados de novo nun edificio dos arrabaldes de Marsella, xunto á estrada que ía ao porto militar de Tolón. Tomasso trouxo documentos amañados para min e os meus axudantes, por se pedíanolos, e contratou unha ducia de traballadores brazais, para que se puxesen a producir o máis posible.

Massena fora moi oportuno, porque, ao chegar a primavera, a Asemblea Nacional declarou a guerra ao Austria, considerada o foco principal da contrarrevolución, e que ameazaba de continuo con invadir Francia. En poucos días, O Reino de Cerdeña, o seu aliado, anunciou tamén a guerra con Francia e realizou unha gran concentración dos seus soldados e artilleiría en Niza.

Pero, en setembro, os franceses adiantáronse e invadiron como unha tromba os ducados de Niza e Saboya, varréndoos. E, ao mes seguinte, a Convención declarou anexionadas aquelas rexións a Francia.



En canto o rei Borbón atreveuse a exercer o seu dereito de veto para que non saísen adiante as proposicións dos lexisladores que consideraba máis pesadas, tales como converter aos sacerdotes en puros funcionarios do Estado que pasasen a adoutrinar aos seus fregueses e alumnos sobre a ideoloxía anticlerical da Revolución, ou que se condenase a morte a quen intentase emigrar, Luís XVI converteuse no chivo expiatorio perfecto, sinalado co dedo como inimigo da nación, e selou o seu fatal destino. A maioría dos Girondinos e Xacobinos clamaban por depoñerlle, e os Cordeliers por condenarlle a morte.

Ao ano da súa fuga e detención en Varennes, houbo outro motín. Constituiuse a Comuna Insurreccional de París, e a multitude asaltou o Pazo das Tullerías. Masacraron aos gardas suizos que tentaron paralos e chegaron ata os mesmos aposentos reais.

-O rei tivo que soportar que o populacho o rodease e o escracheara coas súas bandeiras e as súas armas -contoume Tomasso Conti-. E ata houbo de permitir que lle puxesen un gorro frixio coa escarapela tricolor, que foi como os ratos poñéndolle un cascabel a un gato magullado. Realmente, estaba nunha posición tan cuestionada, que non tivo máis remedio que seguirlles a pallasada.

O peor foi de que forma canallesca insultaron á raíña na súa presenza. Os reis tiveron que ir acollerse á protección da Asemblea, é dicir, á da cúpula dos seus inimigos. Ese día acabouse calquera respecto que lle restase á monarquía.-



Agora que eu vivía en Marsella e manexaba con maior fluidez o francés, chegábanme máis rápido e mais claras as noticias do proceso revolucionario que cando residía en Niza. O 25 de xullo, o Duque de Brunswick publicou un manifesto moi en plan vello aristócrata absolutista, no que ameazou con invadir Francia e arrasar París á fronte das tropas prusianas e austríacas, se aquela chusma chegaba a tocar un pelo ao rei Luís XVI ou á súa familia.

...E todo o mundo acusou á Raíña, á odiada austríaca, de pedir ao duque prusiano que se manifestase daquel insufríbel xeito, para asustalos como se asusta a un can cun pau, co cal odiárona máis que nunca.

Pero a Convención non se arredrou, senón que decretou unha leva masiva de oito millóns de persoas, leva de forzoso cumprimento como xamais se vira antes en ningunha monarquía, para facer fronte ás potencias estranxeiras.

No referente ao exterior, a terrible situación do rei e a súa familia fixo que as monarquías europeas máis importantes mobilizásense, efectivamente, para acabar coa Revolución ou, polo menos, para negociar rescatalos, como intentou, sen éxito, o primeiro ministro de España.

No interior, a fracción máis extrema ou montañesa da esquerda, os sans-culottes, presionaron á Convención para desencadear unha represión sistemática contra toda e calquera oposición. Isto supuxo que a Convención cedese o poder executivo a unha serie de comités, máximo exponente dos cales sería o Comité de Saúde Pública, a Inquisición Ideolóxica que antes lles comentei, dominada, naquela etapa, por Maximilien Robespierre e os seus seguidores máis directos.



O 13 de agosto de 1791, a familia real foi encarcelada na antiga Torre do Temple. Para quen coñecía a historia dos Templarios, como eu, parecía que a maldición de Jacques de Molay, emplazando aos seus verdugos, estaba por fin cumpríndose, ao cabo de xeracións.

Catro días despois, creouse o primeiro Tribunal Revolucionario, a instancias de Robespierre, que comezou a dictar execucións masivas. Eu estaba moi arrepentido de ter vido a Francia, en lugar de evacuar Niza a tempo, como tantos veciños, e refuxiarme na miña vila emiliano-romañesa, xunto á miña familia, baixo a protección do noso soberano, a Súa Santidade o Papa, a quen toda Europa respectaba.


Porén, non había xeito de poder saír do avispeiro no que metinme. Os novos ataques contra Francia polas potencias absolutistas, provocaron, non só o enfrontamento dos girondinos cos seus inimigos de todo tipo, que os culpabilizaban por provocar a guerra, senón tamén sublevacións contrarrevolucionarias no interior, polo que xeneralizouse o control e a represión en todo o país. Os parisinos presumían de moi modernos e moi rebeldes, pero a verdade era que a maioría do campo francés mantíñase como xente ben conservadora, amante da paz e das súas tradicións locais.

Entón souben, polos contrabandistas, que Massena fora nomeado axudante maior e logo comandante do terceiro batallón do Var. Declarada a guerra ao Austria, nunha época na que todo eran desgrazas nas fronteiras, Massena obtivera un pequeno éxito que lle valeu ser ascendido a coronel, xa que facían moita falta heroes que servisen como exemplo, para levantar a moral do país.

Tomasso aseguraba que os seus homes respectaban moito a Massena, pois dicían que tiña o don de rexurdir das cinzas, de resolver de forma coraxosa e intelixente calquera situación adversa, xusto no momento en que parecía que todo estaba perdido.


O 20 de setembro de 1792, no poboado de Valmy, o exército francés do Norte, comandado por Charles François Dumouriez, co militar, nacido en Venezuela e renegado de España, Francisco de Miranda, servíndolle de mariscal de campo, máis o exército francés do Centro, liderado por François Christophe Kellermann, detiveron, cun muro impenetrable de artilleiría, o avance do exército do rei de Prusia, dirixido polo altivo duque de Brunswick e reforzado por continxentes austríacos, de Hesse e de realistas franceses emigrados, que xa renderan a cidade de Verdún e atopábanse a pouca distancia de París.-



CONTINÜA MAÑÁ

31 - AS FACCIÓNS EN DISPUTA

Aquela tarde, Masetti explicou aos Sitge as diferentes faccións que se disputaban o poder na Asemblea Revolucionaria.

-Os Xacobinos -dicía-, pequena burguesía de politicastros demagogos que xamais traballaran na súa vida máis que falando, intrigando, axitando e sementando división, sentábanse na denominada "Montaña", (as bancadas máis altas da Asemblea, á esquerda do presidente, que daba ou retiraba a palabra), eran radicalmente opostos a que o rei conservase calquera dereito de veto sobre as leis que se propoñían. Os Cordeliers ou sans-culottes, obreiros e artesáns, máis montañeses e radicais aínda, pedían abertamente a eliminación da monarquía.

-Sans-culottes significa "sen calzóns"?- preguntou Sofía.

-Sans-culotes, realmente, significa malvestidos- simplificou Gaspare- clase traballadora que, a diferenza dos jacobinos, non podía costearse vestir seguindo o canon da moda burguesa.-

-Os Montañeses todos, para que quede claro, -seguiu- eran republicanos, populistas, moi radicais e antirrelixiosos, poñían o acento no social, en conquistar a rúa e na soberanía popular, defendendo educación básica para tódolos cidadáns e axudar coas rendas públicas derivadas dos impostos ou as confiscacións aos máis necesitados, para conseguir clientes que os apoiasen. Esixían o sufraxio universal para tódolos varóns, xa pagasen impostos ou non, ou tivesen cultura suficiente ou non para entender o que votaban. Sobre todo, demonizaban e escrachaban con verdadeira virulencia a calquera que tivese unha opinión total ou parcialmente diferente á súa.

Opostos aos Montañeses eran os que se sentaban nos asentos mais baixos da Asemblea, á dereita da presidencia, espazo chamado "a Planura", a chaira, a maioría seguidores de Jacques Pierre Brissot, radicais pero non tanto como os Xacobinos, procedentes, moitos deles, da burguesía adiñeirada do Suroeste Atlántico, Nova Aquitania, capital Burdeos, a rica rexión da Gironde, cuxa autonomía querían preservar e acrecentar, nunha estructuración descentralizada e federal das rexións históricas dentro do estado.

Os Girondinos esixían que tan só quen pagasen impostos tivesen dereito a votar sobre o destino da nación cuxo orzamento sufragaban coa súa contribución económica. Non querían, para nada, intervencións do Estado sobre a economía, nin máis impostos que os mínimos (que deberían destinarse, en primeiro lugar e na súa maior cuantía posible, a facer progresar á rexión que os recaudara).

Aterrábanlles os cambios sociais drásticos que afectasen ao sistema de intercambio económico habitual. Entendían que, o fundamental, era ORDE. Reordenar a economía básica, para que cesase a angustia e a furia subsecuente dos cidadáns, a fin de que puidesen gobernar en paz e con efectividade.

Ao principio estaban dispostos a aceptar unha monarquía, sempre que fose limitada por unha Constitución, semellante á Carta Magna dos ingleses, para impedir o retorno ao Absolutismo. Porén, cando a conseguiron, puxéronse a perseguir, na súa maioría, a deposición do rei.

Os Montañeses, xa Jacobinos ou Cordeliers, buscaban, polo contrario, crear un estado forte, indivisible, igualitarista, uniforme, geometrizante e centralizado en París, que borrase calquera rastro das tradicións feudais históricas: foros, diferenciacións, soberanías, autonomías locais ou linguas das antigas rexións de Francia ou do resto dos países, todo o cal estaba ligado, para eles, ao Vello Réxime oscurantista, igual que a relixión.

Por iso opoñíanse todo o posíbel ás transferencias de poder autonómico ás rexións, xusto as que os girondinos demandaban, case acusándolles de separatistas. En 1791 houbo un verdadeiro cisma, e tiveron que separarse do xacobinismo todos os que aínda pensaban que se puidese ter unha monarquía constitucional e descentralizada.-

- E as mulleres? -preguntou Sofía- Non houbo mulleres esixindo cambios sociais  profundos dentro do proceso revolucionario?-

-As mulleres parisinas de toda clase, pola súa banda, (porque todo desenvolveuse en París, realmente, e as provincias só ían a remolque do que se decidía na capital)- aclarou Gaspare- parecían seguir con interese activo todo o proceso revolucionario, a pesar de que as cuestións a elas referidas foron ignoradas durante a elaboración dos Dereitos do Home, e non tiñan representante algunha na Asemblea Constituinte. En realidade, naquela época non se lles consideraba seres adultos do todo, incluso os ilustrados seguían describíndoas como seres emocionalmente inestables, de pouco seso, de constitución delicada e razón limitada por nervios fráxiles.-

-Non podo crer que non houbese mulleres destacadas entre as parisinas- insistiu Sofía con firmeza.

- Si as houbo -respondeu el- pero, a pesar de que algunhas altoburguesas ou aristócratas aburguesadas destacaban nas Artes e ata na Literatura, parecía haber un consenso xeral sobre a inferioridade intelectual e psicolóxica da muller. Os líderes da Asemblea, cando querían conseguir o seu aplauso, referíanse a elas como as productoras e criadoras, nos ideais cívicos, de fillos da Nova Orde, que un día defenderían nos campos de batalla, estimulándoas a emular ás heróicas espartanas, que entregaban o escudo ao seu vástago e dicíanlle: "Volta victorioso con el, ou mártir da Patria, tendido sobre el". Era unha época moi teatral. Pero prometo que lles falarei de mulleres que tiveron protagonismo, algo máis adiante.-

Sofía pareceu conformarse, e o italiano continuou explicando o devir do proceso:

-A maioría dos revolucionarios radicais pensaba que a nova orde nacional e mundial nacería da destrución do antigo, e que, portanto, a Revolución só podería triunfar cando todos os países de Europa quedasen convertidos en repúblicas irmás de Francia e ningún tipo de monarquía absolutista prevalecese, para opoñerse á Nova Orde do mundo en fraternidade.

Para conseguir ese fin, non importaban os medios, aínda que fose necesario enterrar antes a todas as xeracións inservibles que non conseguisen ser espertadas pola luz da Razón aos ideais cívicos da Nova Era. En 1792 xa había en Francia unha rede de dois mil clubs de "Xacobinos amigos da Liberdade e a Igualdade".

Tralas eleccións dese ano, habíase instituido a Convención como "o único centro de impulso do goberno", asemblea de carácter constituiente, con autoridade para exercer, ao mesmo tempo, os poderes executivo (goberno) e lexislativo (aprobación das leis).

Cada vez máis, portanto, o rei sobraba. E cada vez máis diluíanse perigosamente os principios que, segundo Montesquieu, caracterizaban a unha verdadeira democracia: independencia entre os tres poderes, lexislativo, xudicial e executivo, para que os uns controlasen aos outros e a súa concentración nun só poder non facilitase unha tiranía despótica.

-Para que necesitaban controlarse entre eles?- apuntou a nai da Sofía- Non buscaban a fraternidade?-

-Eran idealistas ata a Utopía, miña señora, pero non inxenuos, e Rousseau tiña unha visión pesimista do home. Aquilo de que "o home é lobo para o home". Argumentaban que, cando non nos sentimos vixiados, tendemos a abusar e corrompernos. Poder total e incontrolado é ditadura totalitaria segura. De todos os xeitos, como xa contei, a medida que conquistaban poder, tendían a eliminar os controis democráticos que podían limitalos.-

Elixidos por menos do dez por cento da poboación, os 749 membros da Convención eran todos ferventes revolucionarios. Iso si, divididos, de composición fluctuante, sen liñas políticas claras, pois a «Montaña» e a «Gironda» non eran realmente partidos, senón sentires.

A maioría do resto dos deputados (que xa non eran «moderados» como ao principio, pois poucos verdadeiros moderados ían quedando), apoiaron alternativamente aos montañeses ou aos girondinos, segundo creron que un ou outro grupo era capaz de encarnar mellor os desexos colectivos en cada asunto e momento.

Os girondinos eran os altoburgueses oligarcas dos territorios máis económicamente desenvolvidos, e querían un Estado de tipo federal, descentralizado, autonómico, para poder ser caciques das súas propias rexións, secundados pola súa base de clientes. Desexaban libre comercio con mínimas intervencións do estado e impostos, apenas regulado pola lei da oferta e a demanda.

Ademais, eran partidarios da guerra contra as monarquías veciñas, porque, ademais de que sempre a guerra enriquece ás oligarquías, pensaban que loitar contra inimigos exteriores uniría aos franceses con disciplina militar e coa cola do patriotismo, un sentimento ancestral, primario, moito máis simple, claro e unificador, para eles, que o de clase social ou de ideoloxía, conceptos tan complexos, divisionistas e cambiantes, que lles daban certo medo.

Pola contra, os xacobinos, liderados polo avogado Robespierre, e outros afins, como os cordeliers ou sans-culottes (Danton e Marat os líderes), eran partidarios dun férreo control estatal sobre a economía, buscando recaudar moitos impostos que alimentasen os múltiples comités e subcomités, onde puidesen dar traballo e soldo aos seus, co pretexto de ocuparse das reformas sociais xeneralizadas, reformas que prometían crear unha sociedade igualitaria, sen abismos entre as clases culturais e económicas.

Ademais, para eles, ao principio, o máis importante era a consolidación da Revolución e non a guerra exterior, onde quen máis adoitaban morrer na liña da fronte eran os soldados e suboficiales recrutados entre os pobres e iletrados, sempre comandados desde un seguro outeiro na retaguarda, por comandantes alto-burgueses.

Na primeira elección, os girondinos obtiveron maioría para gobernar. A Convención Girondina dirixiu Francia durante os dous anos que sucederon ao sometimiento da monarquía. Os girondinos eran burgueses revolucionarios, ás veces radicais, pero, desde logo, máis moderados que os jacobinos. Jacques Pierre Brissot, o seu líder na Asemblea Legislativa, solicitou a proclamación da República.

Ata propuxo declarar a guerra ao Austria, porque o seu imperio estaba acollendo aos reaccionarios emigrados, o que lle enfrontou ao líder xacobino Maximilien Robespierre, que se opoñía a ela, porque quería que todos se concentrasen únicamente, como lles dixen, en consolidar a revolución no interior de Francia.

Xa se falaba en serio, pois, da posibilidade de guerra exterior. No que a min tocaba naquel momento, estaba moi preocupado, porque a guerra podía acabar coa miña produción e o meu negocio. Moita xente en Niza comezou a evacuar a cidade, levándose as súas familias e os seus bens cara ao interior de Italia, por temor a quedar encerrados na primeira liña de confrontación do Sureste.-



CONTINÚA MAÑÁ.

30 - A FUGA DO REI

-O 20 de xuño de 1791 -seguiu contando Massetti-, o acosado monarca, Luís XVI, non podendo aguantar máis o que se ía fraguando ao seu redor, fuxiu xunto coa súa familia do palacio parisino das Tullerías. Con todo, as tropas leais que debían escoltarlo desde determinado punto pensaron que o rei arrependérase, porque se cansaron de esperalo, ata que decidiron dispersarse... cando o que en realidade acontecía, é que o carruaxe real levaba tres horas de atraso.

Ao día seguinte, foron arrestados en Varennes por un oficial do pobo que recoñeceu o seu perfil polo que figuraba nas moedas. Houbo un momento de desconcerto, ata que comezaron a chegar afectos á Revolución. Finalmente, foron devoltos a París escoltados pola milicia cidadá, onde permaneceron baixo atenta custodia.

Os máis radicais, os Cordeliers, axitados por Danton, reuniron unha inmensa multitude de pura plebe baixa no Campo de Marte, esixindo que o rei fose deposto por intentar fuxir. A Asemblea Municipal ordenou restaurar a orde. A Garda Nacional, a milicia de burgueses encargada diso, disparou, primeiro, ao aire, para disolver aos exaltados, pero non o conseguiu. Entón o seu comandante ordenou disparar á multitude e houbo unha masacre de máis de 50 mortos e moitos feridos, da que os demagogos, naturalmente, culparon ao monarca.

En setembro votouse definitivamente a nova constitución, Francia converteuse nunha monarquía constitucional, no que ao rei só quedáballe o poder executivo e o dereito de vetar as leis aprobadas pola Asemblea Lexislativa, que era quen verdaderamente decidía o que conviña aos franceses. En diante, as leis elaboraríanse e serían votadas só polos seus membros, elixidos por sufragio censitario, ou sexa, entre os varóns maiores de 25 anos que pagasen impostos ao estado.

Estando influídos pola moda grecoromana que facía furor en París, falábase moito de Democracia. Democracia significa, na práctica política, que tódalas perspectivas diferentes poden expresarse e contrastarse libre e pacíficamente polos representantes do pobo no espazo dialogante do Parlamento, e que a proposición que a maioría dos votantes consideren a mellor, convértese en lei para todos. Iso é a Democracia Pluralista, aquela que acepta que se poida debater e argumentar racionalmente en paz, respectando calquera punto de vista, veña a proposición de quen veña, sen discriminación algunha.

Pero, como os revolucionarios non se fiaban dos realistas da Asemblea, que podían desvirtuar ou reducir a radicalidade dos novos principios revolucionarios que se estaban desenvolvendo, votouse crear un Comité de Vixilancia contra quen non estivesen de acordo con eles na Convención Nacional, que posteriormente converteríase no Comité de Seguridade Xeral.

A Convención era unha asemblea parlamentaria de múltiples tendencias e partidos encadrados na Nova Orde, que se pasaban o tempo competindo entre eles e denostándose coa maior ferocidad, ata que os máis radicais acabaron silenciando e estigmatizando aos máis moderados.

Aínda que case todos os deputados considerábanse revolucionarios (pero cada un visualizando un tipo de estructuración democrática, máis radical ou máis moderado, que superase o absolutismo anterior), os Xacobinos e os Cordeliers arrogábanse o monopolio da virtuosa superioridade moral e do pensamento políticamente correcto. "Nós expresamos e defendemos o puro sentir do pobo". Aínda que eles non o chamaban así, nacera o que algúns chamábamos o Fundamentalismo Democrático, que acabou coa Democracia Pluralista.-

-E que significa Fundamentalismo? -Preguntou Sofía.-

-Fundamentalismo -explicou Gaspare-,é unha palabra que vén do ámbito relixioso, teolóxico, e máis concretamente, do protestante, que estableceu que non se podía interpretar o Cristianismo senón indo ao fundamento, é dicir, á Biblia, ao dogma escrito fai case dous mil anos ou ata antes, que supoñía a única verdade fundamental e válida, segundo eles, a pesar de calquera outras razóns que se poidesen argumentar. Os musulmáns tamén teñen os seus fundamentalistas: hai que seguir ao pé da letra o que diga o Alcorán, aínda que esteamos no Século Dezanove e o que alí se estableceu como revelación divina, partía dunha mentalidad tribal do Século Sexto.

Do mesma xeito, a Revolución tiña o seu fundamento nos Dereitos do Home e o Cidadán, que eran indiscutibles para todos eles, dogma ideolóxico. No que diferían as distintas tendencias era na súa interpretación.

Calquera representante que non pensaba como o facían as tendencias revolucionarias máis radicais, por ser máis moderado ou conservador, acababa por recibir en público, como unha violenta bofetada, o cualificativo máis denigrante naquel momento: "realista", "reaccionario" ou, ata "branco", o cal, aínda que normalmente era esaxeración ou venenosa calumnia, resultaba peligrosísimo para el, porque aquela etiqueta cancelante sinalábao como próximo ao absolutismo pre-revolucionario do vello réxime, o circundaba dun cordón sanitario do que desertaban os seus partidarios e apoyadores máis cobardes e o reducía ao silencio, por medo a ser inscrito na lista negra dos marcados para o linchamento por parte das turbas, o cal era unha ameaza moi real e en crecemento.

A Revolución enorgullecíase  de ter instaurado a liberdade de expresión, pero aquel radicalismo agresivo acabou provocando que as persoas non se atrevesen a expresar abiertamente as súas opinións, salvo cando se atopaban entre quen pensaban igual que elas. O radicalismo fai imposible o contraste dialogante, pacífico e civilizado dos diferentes, xusto aquilo que definía á democracia real ou pluralista.-

-É todo ésto moi complicado para a súa comprensión, amigos? -Preguntou Masetti para os Sitge, xa que estaba con medo de aburrilos.

-Non é tan complicado, non -respondeu a señora Sitge- ...Parece o mesmo que aquí. Neste pobo todos somos católicos, pero hai os católicos que non o parecen moito, ou nada, e hai os que son máis papistas que o papa.-

-Si, dixo Telmo- e a maioría manteñen unha actitude moderada, pero os que conseguen máis atención son os que se montan sobre o extremismo e o grito.-

-E, os peores deles, os que viven criticando, delatando e denunciando.- Engadiu o señor Sitge.- Aínda que a Inquisición xa non é o que foi no pasado.-

-Ben, pois coa Revolución Francesa, para dicilo de xeito simplificado, sucedeu algo parecido. -dixo Gaspare- crearon unha Inquisición Revolucionaria que dedicouse a eliminar aos representantes claros do réxime anterior, logo aos acusados de contrarevolucionarios, logo a quen, de entre eles non pensaban o mesmo que os radicais, logo aos radicais máis moderados e, para rematar, os radicais máis radicais devoráronse entre eles.-



CONTINÚA MAÑÁ.

29 - OS RADICAIS

 O desenvolvemento da Revolución Francesa non resultaba un tema indiferente para a maioría dos españois. Todo o mundo quería saber como se produciu a súa evolución, e tamén toda a familia Sitge, de tal xeito que Gaspare foise estendendo sobre aquel relato en cada tarde que os visitaba, e encantáballe o interese especial co que Sofía escoitáballe.

-Naquel tempo- contaba Masetti-, eu, que aprendí do meu avó a amar dos libros, fun afeccionándome, cada vez máis, a ler todo tipo de xornais que se podían conseguir en italiano e en francés, lingua que ía aprendendo. Así decateime de que, baixo o Antigo Réxime, a Igrexa era o maior terratenente da Francia, pero que a Asemblea eliminou o seu privilexio de impoñer impostos sobre as colleitas, así como acabou tamén con outros privilexios do clero e se confiscaron os seus bens, porque eran os que o Goberno tiña máis a man para financiarse. Máis tarde, sen que servisen para nada as protestas do Papa, promulgouse unha lexislación ben controladora, que convertía aos cregos en empregados do Estado, sempre que xurasen acatar os principios revolucionarios.

Aqueles foron uns anos de dura represión para o clero, sendo comúns a prisión e masacre de sacerdotes insumisos ao Estado en toda Francia, insumisos que foron chamados refractarios. Aquela fea cuestión provocou movementos contrarrevolucionarios, pero que non tiveron éxito. Cada vez facíase moito máis patente que a dirección de todo o desenvolvemento do plan revolucionario arrincaba da influencia das sociedades secretas, como a masonería, feramente anticatólicas, que tiñan como correa de transmisión e execución aos clubs políticos.

En agosto de 1790 xa existían por toda Francia centos de clubs Jacobinos e Cordeliers, cada vez máis radicalizados no seu anticlericalismo, ata na súa aberta aversión ao cristianismo, ao que trataban de substituír por ateísmo ou por neopaganismo grecoromano, ou ata pola volta ao salvajismo emocional que puxera de moda o escritor Rousseau.

Eu sorprendinme da paradoxa, ao ler que os nomes dos clubs políticos anticatólicos procedían, precisamente, dos conventos parisinos de Dominicos ou Capuchinos (quen se cinguían un cordel), onde comezaron a reunirse, despois de que os decretos exclaustradores deixaron aos monxes na rúa e sen medios de subsistencia. Os Cordeliers eran partidarios de arrincar calquera vestixio de calquera relixión da mente da Humanidade, para que puidese rexurdir a mente pura e natural do home, xa non condicionada por dogma ou prejuicio algún. Muitos Xacobinos tamén, aínda que mantinhan un certo respeito por un conceito orixinal vaga e distante de Deus, baixo a denominación, máis progresista, de Ser Supremo ou Supremo Arquitecto do Universo.

A principios de 1791, a Asemblea decretó unha lexislación durísima contra os franceses que emigrasen durante a Revolución, a fin de evitar a fuga de capitais e a creación de exércitos contrarrevolucionarios no estranxeiro.

Ante a radicalización, o Papa comezou a denunciar e condenar a persecución relixiosa a que foron sometidos polo réxime revolucionario os eclesiásticos leais a Roma, quen intentaban prover de axuda aos cregos encarcelados por manter a fidelidade aos seus votos. O 4 de maio de 1791, por medio dun breve apostólico, o Pontífice rexeitou a Constitución Civil do Clero. Os sacerdotes que a aceptaron foron considerados perxuros e suspendidos.

Algúns bispos, con todo, que xa para entón eran deputados da Asemblea Nacional, responderon ao breve papal cunha carta moi digna, na que manifestaron a súa lealdade á Nova Francia.?

En canto empezaron a ser difundidos os breves papales, unha efigie de Pío VI de case dous metros de altura foi queimada en París, cerca do Pazo Real, e imprimíronse caricaturas que o ridiculizaban xunto aos soberanos europeos, mostrándoos como os tiranos reaccionarios e decadentes da Vella Orde, incapazes de adaptarse ao que os novos tempos estaban demandando.-

-E vostede, como sentíase ante aqueles ataques á orde tradicional?- Preguntou Sofía.

-A verdade, todo aquilo produciu sentimentos encontrados dentro de min -respondeu Gaspare-: Eu fora educado considerando que o Papa non só era o representante de Deus sobre a Terra, senón ademais o Xefe de Estado do meu país natal, respectado por toda a Cristiandade. Unha parte de min, a máis apegada ás miñas bases tradicionais e familiares, sentíase ofendida por aqueles insultos. Outra, a máis rebelde, alegrábase de que ata o que parecía máis sagrado puidese ser cuestionado polos homes de espírito libre, moderno e progresista, cos cales quería identificarme.-

-A min acontéceme o mesmo -respondeu a súa  amada-, pero a sociedade tradicional na que fun criada paréceme tan inxusta e tan hipócrita, tan egoísta e insolidaria cos débiles, que creo que se regresase nestes tempos, o propio Jesús entraría a latigazos nos templos.-

-Sofía, non esaxeres por favor! -reprendeuna a súa nai- Descúlpea, don Gaspar, ela non é capaz de matar unha mosca.-

Masetti sorprendeuse do ton en que ela se expresou, pero o lume dos seus ollos fixo que lle parecese máis bela e desexábel, e alegrouse de que fose unha muller apaixonada pola xustiza. Sempre imaxinara ás españolas como mulleres apaixonadas, ígneas.

-Por entón- continuou o seu relato- as persoas encargadas de levarlle diñeiro á miña familia comunicáronme a morte, natural e en paz, do meu querido avó Sixto. Ao parecer, o último que dixo foi que "Por fin conseguira viaxar ao pasado e ata contemplar o ceo, pero sen necesidade de usar licor ningún para iso". Ninguén tiña nin idea de que era o que quixo dicir.-

Continuando en Niza as experimentaciones do avó Sixto bastante máis aló, Gaspare si que conseguira un licor especial, mellorando con flores de cánabo, hinoxo e anís, unha receita suiza con aromas de artemisa absenta ou axenxo, posta de moda en París por aristócratas libertinos e por artistas rousseaunianos, con moi alto grado de concentración alcohólica. "Para ir alén da domesticada consciencia habitual e resucitar ao bo salvaxe". Seguro que lle encantaría ao ilustre Jean Jacques, tanto como encantoulle a Massena.

Aínda que non lle contou nada disto a Sofía nin a ninguén, a súa persoal alquimia facilitaba entrar nun sopor no que recordos moi antigos (que parecían visións ou alucinacións), afloraban dun xeito moi sensíbel á consciencia sen que o consciente racional, adormentado, puidese filtralos ou contelos. Usouno para lembrar con agarimo os moitos ensinos do seu avó, pero sempre con moderación e ben rebaixado con auga, porque a súa experta percepción tiña claro que podería ser un preparado altamente adictivo que levase a un defenfreno semellante ao das antigas bacantes.

-"Todos os homes somos como o aguardente, Gaspare- Dicía don Sixto nun dos seus recordos-visións-. Vimos dos desfeitos das uvas pisadas, do bagazo que ninguén quere. Pero, se vas quentando o teu bagazo de forma atenta e constante, desa materia machucada despréndese un espírito que ascende polo alambique espiral ata destilarse en pingas de alcohol forte, puro e moi vivo, que pódese converter no mellor dos licores, dependendo das virtudes que vaslle engadindo nesa alquimia."-

Pouco despois, Gaspare xa se decatou de que Massena estaba reincorporado no exército francés, e naquel ano e o seguinte desencadeáronse tremendos acontecementos.

CONTINÚA MAÑÁ